پژوهشی نو درباره نقش‌مایه‌های بز کوهی در هنر شرق باستان، این حیوان را بیش از هر چیز به عنوان نمادی از «باروری» معرفی می‌کند.

به گزارش همشهری آنلاین، بز کوهی تنها یک حیوان ساده نیست، بلکه یکی از پایدارترین نمادهای هنری در طول تاریخ است. حضور پرشمار آن در هنر ماقبل‌تاریخ به قدری است که پژوهشی تازه نشان داده این جانور برای مردمان باستان معنایی بسیار عمیق داشته است.

بز کوهی نزدیک ۱۰ هزار سال پیش اهلی شد. این گونه بز وحشی گستره‌ای از اروپا، آسیا و شمال شرقی آفریقا را در بر می‌گیرد. به همان اندازه، تصویرهای فراوانی از آن در غارنگاره‌ها، سفالینه‌ها، مُهرها، جواهرات و حتی خالکوبی‌های دوران نوسنگی تا به امروز یافت شده است. این نگاره‌ها از کنده‌کاری‌های تمدن هاراپا گرفته تا نقوش غار شووه در فرانسه و جواهرات تندیس‌گونه‌ی بطلمیوسی را شامل می‌شوند. پژوهشی تازه بر بازنمایی‌های ماقبل تاریخی بز کوهی در خاور نزدیک تمرکز کرده است. در این منطقه باستان‌شناسان، نقش بز کوهی را روی سنگ‌نگاره‌های کوهستان‌های آسیای مرکزی و همچنین روی فلزات و سفالینه‌های فلات ایران یافته‌اند.

لوح سنگ‌نگاره‌ای موسوم به مادر رینالدی

برای رمزگشایی از نمادپردازی بز کوهی، پژوهشگران نخست به بازنمایی‌های اروپایی توجه کردند که بیشتر آن را کنار زنان یا نشانه‌های مرتبط با چرخه‌های تقویمی یا قمری قرار داده‌اند. برای نمونه، در نقش‌سنگی موسوم به مادر رینالدی در ایتالیا، بزها و گوزن‌ها کنار تصویرهایی دیده می‌شوند که «زنان در حال زایمان» تفسیر شده‌اند. در نقش‌برجسته‌ی موسوم به ونوسِ لاسل در دوردونی فرانسه، زنی شاخ (شاید شاخ گاو وحشی یا بز کوهی) در دست دارد؛ پیکری که با تأکید بر کمر و سینه‌های برجسته ترسیم شده و همواره به باروری نسبت داده می‌شود. همین نقش‌مایه‌ی باروری در تصاویر خاور نزدیک نیز آشکار است. در شرق ایران، لوحی برنزی مربوط به ۱۵۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد، دو بز کوهی را در حال احاطه‌کردن زنی در حال زایمان نشان می‌دهد؛ صحنه‌ای که بازتاب «مادر رینالدی» به شمار می‌رود. همچنین تصویر بزها و گوزن‌ها روی مومیایی‌های زنانه‌ی متعلق به امپراتوری هخامنشی (سده‌ی ۵ و ۴ پیش از میلاد) دیده شده که ارتباط بز کوهی با نماد زنانه را تقویت می‌کند. در جای دیگر، بز کوهی کنار اِنکی، خدای آب سومری نیز دیده می‌شود؛ همان خدایی که آفریننده‌ی دجله و فرات (رودهای زندگی‌بخش) شناخته می‌شود. پژوهشگران باور دارند چون فصل بارندگی در بین‌النهرین با فصل جفت‌گیری بز کوهی همزمان بوده، رفتار این حیوان می‌توانسته نقش نوعی گاه‌شمار طبیعی ایفا کند. از سوی دیگر، بسیاری از نگاره‌های خاور نزدیک بز کوهی را با ماه و اجرام آسمانی پیوند می‌دهند. سفالینه‌های به‌دست‌آمده از محوطه‌هایی چون تل باکون، تپه حصار و شوش در ایران نقش‌هایی از بز کنار خورشید، ستارگان و صلیب دارند. در متون سومری نیز واژه‌ی سی‌مول برای بز به‌کار رفته که به معنای «شاخ‌ستاره‌ای» یا «شاخ‌درخشان» است.

تصویرهایی از بز کوهی روی سفالینه‌های به‌دست‌آمده از تپه حصار (a. b)، تل باکون (c) و پناهگاه صخره‌ای بلانشارد (d)

به احتمال زیاد، مردمان باستان این حیوان را به دلیل زیستگاه کوهستانی‌اش که نزدیک به آسمان است با ستارگان مرتبط می‌دانسته‌اند. پژوهشگران در جمع‌بندی نوشته‌اند: «از جنبه‌ی معنوی، این جانور از دوران پارینه‌سنگی تا امروز در ناخودآگاه جمعی انسان ریشه دوانده است. اهمیت آن در فرهنگ‌ها و دوره‌های گوناگون متفاوت بوده، اما همواره ظرفیتی غنی برای تفسیر نمادین فراهم کرده است.» منبع: عصر ایران کد خبر 975472

• نماد بز کوهی در هنر باستانی نشانه چیست؟

• برخی معتقد بودند اگر به جای روزی ۵۰ موشک، ۵۰۰ موشک شلیک می شد چیزی از تلاویو نمی‌ماند | دشمن بدنبال انتقام از ایران است

• پدر و مادر رتبه اول کنکور ریاضی هم پزشک هستند | «آریا ابراهیمی اشبلا» تک فرزند این خانواده است | می‌خواهم در دانشگاه شریف مهندسی کامپیوتر بخوانم

• حمله دسته‌جمعی کفتارها به «مرغ سحرِ» ایران/ براندازان چرا به جان «همایون»ها افتاده‌اند؟

• تصاویر تمرینات سنگین حسن یزدانی؛ ۹۷کیلوگرم قلمرو شیرشاه می‌شود + فیلم

• خشم ترامپ دوباره بالا گرفت

• یمن ساختمان ستاد مشترک ارتش اسرائیل را هدف قرار داد

• این جوان ۳ میلیارد تومان طلا را به صاحبش برگرداند + ویدئو

• قاتل ناوهای هواپیمابر به صحنه آمد+ تصاویر؛ قدرت نمایی پیش چشم جهانیان | رونمایی از «قدرت هسته‌ای سه گانه» برای نخستین بار؛ جزئیات رژه بزرگ چین

• درگیری محتوم ترکیه و اسرائیل؟ | هشدار نشریه انگلیسی | هیچ‌کس جولانی را نمی‌خواهد | سوریه کلید منطقه

• روایت مقام عالی رتبه سپاه درباره پذیرفتن آتش بس

• تغییر ناگهانی تصمیم ساپینتو؛‌ ستاره نامدار را دیگر نمی‌خواهد

• تصاویر تمرینات سنگین حسن یزدانی؛ ۹۷کیلوگرم قلمرو شیرشاه می‌شود + فیلم

• یک خرید خیلی خوب برای پرسپولیس؛ هواداران این مهاجم خارجی را خوب می‌شناسند

• دیده شدن حیوان در حال انقراض در این منطقه همه را خوشحال کرد + فیلم

• عکس میدان توپخانه تهران در دوران ناصرالدین‌ شاه قاجار؛ خاکی و خلوت

• سنگ قبرهای خاص قبرستان ارامنه سیرَک را ببینید + تصاویر

• اظهارات مقام امنیتی عراق درباره انحلال الحشدالشعبی

• نخستین نشانه‌های تمدن بشری در تیمره خمین

• یک مجموعه سنگ‌نگاره تازه در الیگودرز کشف شد